Zapis o waloryzacji w umowie, czyli własna tarcza antyinflacyjna

Od miesięcy w różnych dziedzinach życia mierzymy się ze wzrostem cen, nierzadko gwałtownym i nieprzewidywalnym. Drożeje niemal wszystko – od żywności, przez materiały budowlane, po surowce energetyczne. Przedsiębiorcy zawierając umowy, zwłaszcza te długoterminowe, często nie są w stanie przewidzieć, jak wzrosną ceny. Sprawia to, że nie wiemy, czy zawierana przez nich umowa, korzystna na moment zawarcia, nie okaże się zbyt kosztowna bądź niemożliwa do wykonania. Co można w takiej sytuacji zrobić?

Chcąc przeciwdziałać temu zjawisku, można sięgnąć po jedną z najbezpieczniejszych metod (nie wymagającą długotrwałych czy obciążających finansowo procesów sądowych) jaką jest zapis o waloryzacji w umowie, nazywanym w języku prawniczym klauzulą waloryzacyjną.

Dlaczego warto stosować klauzulę waloryzacyjną?

Prawo daje narzędzia pozwalające na przeciwdziałanie negatywnym skutkom inflacji. Już w latach 90-tych klauzule rebus sic stantibus (inaczej „klauzule zmiany okoliczności”) były z powodzeniem stosowane w przypadku bardzo wysokiej inflacji. Narzędzia te wymagają jednak wytoczenia powództwa, bywają kosztowne i nigdy nie dają pewności, czy sąd zdecyduje się uwzględnić powództwo. Dlatego też zapisy o waloryzacji są dużo bardziej atrakcyjne dla przedsiębiorców i pozwalają z wyprzedzeniem zminimalizować ewentualne ryzyko wzrostu cen.

Co to jest zapis o waloryzacji?

Zapis o waloryzacji w umowie to klauzula umowna odnosząca się do świadczeń pieniężnych, takich jak wynagrodzenie czy cena, która ma na celu uwzględnienie zmiany siły nabywczej pieniądza, tj. utrzymanie realnej wartości kwoty przewidzianej w umowie.

Zapis o waloryzacji w umowie ma swoją podstawę w art. 358¹ § 2 kodeksu cywilnego. Z ustawy wprost wynika, że dopuszczalne jest ustalenie wysokości świadczenia pieniężnego według innego niż pieniądz miernika wartości.

Jak w praktyce działa zapis o waloryzacji w umowie?

Zapis o waloryzacji można zawrzeć w niemal każdej umowie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Ograniczone możliwości zmiany wynagrodzenia odnoszą się przykładowo do umów zawieranych w reżimie zamówień publicznych.

Wyróżniamy dwie grupy zapisów o waloryzacji. W pierwszej z nich kwota świadczenia pieniężnego jest częściowo określona w umowie, jednak podlega modyfikacji poprzez odwołanie się do mierników innych niż pieniądz. Druga grupa zapisów mówi, że całość świadczenia pieniężnego określana jest w całości za pomocą mierników innych niż pieniądz. W praktyce najczęściej używa się klauzul należących do pierwszej grupy. Jak ich egzekucja wygląda w biznesowej rzeczywistości?

Zapisy z częściowo określoną kwotą świadczenia pieniężnego oznaczają możliwość automatycznej modyfikacji określonej w umowie kwoty. Przykładowo, jesteś firmą stolarską produkującą meble i surowiec przez Ciebie wykorzystywany (np. drewno) drożeje o 20 %. Na mocy poprawnie skonstruowanej umowy możesz wysłać swojemu klientowi fakturę za meble wyższą o kilkanaście procent ze względu na wzrost ceny surowca. Możliwość wystawienia faktury na wyższą kwotę nie będzie zależała od żadnych dodatkowych zgód przy prawidłowo skonstruowanej umowie. Pamiętaj jednak, że cena Twoich usług w pozostałym zakresie pozostanie bez zmian, chyba że również przewidzisz inną odpowiednią klauzulę waloryzacyjną, związaną np. ze wzrostem wynagrodzeń. Co ważne, wyższa faktura nie będzie wymagała żadnych dodatkowych zgód, jeśli odpowiednio skonstruujesz zapis o waloryzacji w umowie.

Dlaczego stosując zapisy o waloryzacji warto udać się do profesjonalisty?

Decydując się na zastosowanie zapisów o waloryzacji, trudne okazać może się zarówno prawidłowe sformułowanie postanowień umownych, jak i sam wybór odpowiedniego miernika. Wskaźnik wzrostu cen towarów i usług publikowany przez Główny Urząd Statystyczny rzadko kiedy oddaje rzeczywisty wzrost cen w danym sektorze. Bazuje on na pewnym koszyku dóbr, który może nie uwzględniać towarów i usług, z których korzysta dany przedsiębiorca. Dlatego też dopiero wybór odpowiedniego miernika będzie realnie zmniejszać ryzyko nadmiernego wzrostu cen w sektorach, w ramach których działa przedsiębiorca. Z tego względu sporządzając umowę, warto udać się z prośbą o pomoc do profesjonalisty. Pomoże on dokonać dobrego wyboru, a także przygotować prawidłowy zapis umowny w sposób najpełniej zabezpieczający interes przedsiębiorcy.