Tajemnica przedsiębiorstwa z powodzeniem może stanowić kluczowe aktywo wykorzystywane w działalności gospodarczej. Historia zna liczne przypadki, w których niejawne dla innych konkurentów informacje budują wartość przedsiębiorstwa oraz jego pozycję rynkową. Przykładem może być chociażby skład panierki stosowanej przez KFC czy też sekretna formuła na Coca-Colę.

Jednak do tego, by jakakolwiek informacja mogła stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa, a przez to mogła cieszyć się ochroną prawną, niezbędne jest spełnienie przesłanek przewidzianych w przepisach ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji1. Najważniejszą z nich jest zapewnienie poufności informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa.

Co oznacza w praktyce tajemnica przedsiębiorstwa?

Wymagane jest nie tylko, by informacja nie była znana konkurentom, ale również by jej dysponent odpowiednio dbał o to, by taka informacja pozostała tajemnicą. Od dysponenta tajemnicy zatem oczekuje się, by podjął działania w celu utrzymania jej poufności. Sankcją za brak podejmowania owych działań może być nawet odmówienie przez sądy udzielenia ochrony prawnej, a w konsekwencji ujawnienie informacji publicznie i dopuszczenie do wykorzystywania ich przez wszystkich uczestników rynku.

Ustawodawca nie wyjaśnia jednak, co dokładnie powinien czynić przedsiębiorca chroniący swoje tajemnice, by sprostać przesłance podjęcia działań w celu utrzymania informacji w poufności.

W stanie prawnym obowiązującym do września 2018 r. ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji stanowiła, że środki podjęte do ochrony informacji poufnych mają być „niezbędne”. Wykładnia tego zwrotu doprowadziła do przyjęcia raczej niskiego standardu staranności stawianego przed podmiotami chroniącymi tajemnice przedsiębiorstwa.

Znalazło to swój ślad w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który liberalnie podchodził do ochrony tajemnic przez samych zainteresowanych dysponentów informacji. Wskazywano, że działania przedsiębiorcy powinny zmierzać do osiągnięcia takiego stanu, w którym osoby trzecie, chcąc zapoznać się z treścią informacji, muszą doprowadzić do wyeliminowania mechanizmów zabezpieczających przed niekontrolowanym wypływem danych2.

Sądy nie wartościowały jednak w żaden sposób skali takich środków, które powinny być przyjęte. Wskazywano wręcz, że wystarczy, by przedsiębiorca podjął działania zmierzające do wyeliminowania możliwości dotarcia informacji do osób trzecich w normalnym toku zdarzeń, bez konieczności podejmowania szczególnych starań3.

Tajemnica przedsiębiorstwa i prawo unijne

We wrześniu 2018 r. przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji regulujące kwestie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa uległy istotnej zmianie. Zmiana ta podyktowana była implementacją do naszego porządku prawnego unijnej dyrektywy dotyczącej ochrony niejawnych informacji handlowych.

Na skutek nowelizacji przepisów ustawodawca doprecyzował, że działania podejmowane w celu zachowania poufności tajemnicy przedsiębiorstwa mają być dokonywane „przy zachowaniu należytej staranności”. Czy to określenie zmienia coś w praktyce? Wyjaśnień w tym zakresie nie dostarcza prawodawca unijny. Ocenę standardu ochrony tajemnic przedsiębiorstwa rozstrzygnie ostatecznie orzecznictwo.

Od czego może zależeć sposób ochrony?

Czynnikami, które mogłyby wpływać na ocenę przez sąd podjętych działań, są właściwości samego dysponenta tajemnicy: złożoność jego struktury organizacyjnej czy skala prowadzonej działalności.

Z drugiej strony, na ocenę stosowności działań może też mieć wpływ charakter chronionej informacji: rodzaj informacji, sposób utrwalenia (albo jego brak) czy też znaczenie informacji dla zainteresowanego przedsiębiorcy.

Analiza dochowania należytej staranności w ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa powinna opierać się na proporcjonalności przyjętych środków do opisanych czynników. Takie zrównoważone podejście będzie w stanie zapewnić, by podjęte środki ochronne były „rozsądne, w danych okolicznościach”.

Warto przy tym zaznaczyć, że na znaczenie takich czynników wskazywano już w doktrynie na gruncie poprzedniego stanu prawnego, jednakże wykładnia pojęcia „niezbędności” prowadziła sądy raczej do przyjęcia minimalnego standardu ochrony, niż do zagłębiania się w analizę poziomu zabezpieczeń informacji stosowanych przez konkretnego przedsiębiorcę w odniesieniu do konkretnego rodzaju informacji.

Biorąc pod uwagę zmianę regulacji prawnych odnoszących się do ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa zasadnym wydaje się przyjęcie ostrożnościowego podejścia i dokonanie gruntownej analizy stosowności środków podejmowanych w celu ochrony poufnych informacji. W szczególności warto jest zwrócić uwagę, by przyjęte w przedsiębiorstwie środki ochrony były proporcjonalne do charakteru przedsiębiorstwa oraz znaczenia informacji dla jego działalności.

Jak w praktyce chronić swoje know-how?

Konkretny rodzaj przyjętych środków ochronnych jest ściśle uzależniony od realiów konkretnego przedsiębiorstwa oraz cech chronionej informacji. W praktyce spotyka się dwojakiego rodzaju środki ochrony: środki prawne oraz środki faktyczne.

Do typowych prawnych środków ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa należą:

  • Umowa NDA.
  • Umowa o zakazie konkurencji.
  • akty wewnętrzne funkcjonujące w przedsiębiorstwie (np. regulaminy postępowania z informacjami poufnymi).

Środki faktyczne to z kolei wszelkie działania o charakterze technicznym, które są w stanie ograniczyć osobom niepowołanym dostęp do informacji, niezależnie od podjętych środków prawnych:

  • przechowywanie dokumentów w wydzielonych pomieszczeniach,
  • stosowanie systemów umożliwiających dostęp do wybranych pomieszczeń wyłącznie uprawnionej grupie pracowników,
  • zabezpieczenie nośników informacji przechowywanych w formie cyfrowej, zabezpieczenie i ograniczenie uprawnień dostępu do dysków sieciowych przedsiębiorstwa,
  • stosowanie regularnie zmienianych haseł do komputerów,
  • uniemożliwienie zgrywania informacji z służbowych komputerów na nośniki prywatne,
  • oznaczanie dokumentów w sposób wskazujący na poufność treści.

Wydaje się, że w optymalnej sytuacji obydwa rodzaje środków powinny być stosowane równolegle. W szczególności nie do przecenienia są środki o charakterze faktycznym, skutecznie uniemożliwiające osobom nieuprawnionym uzyskanie dostępu do tajemnic przedsiębiorstwa.

1 Art. 11 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. 2018 poz. 419).

2 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2001 r., I CKN 1159/00.

3 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2003 r., IV CKN 211/01.