Choć coraz rzadziej używamy gotówki w obrocie gospodarczym, to nadal pozostaje ona jedną z kluczowych metod płatności za zakupione towary bądź usługi. Z tego artykułu dowiesz się, jak rozpoznać pełnoprawny banknot oraz jak zareagować w razie otrzymania zapłaty fałszywym pieniądzem.

Zgodnie z art. 227 Konstytucji RP wyłączne prawo emisji pieniądza przysługuje Narodowemu Bankowi Polskiemu. Fałszerze, którzy, by uzyskać korzyści majątkowe, wprowadzają do obrotu fałszywe pieniądze, podlegają odpowiedzialności karnej. Z kolei przedsiębiorcę przed przyjęciem podrobionej gotówki może uchronić tylko wiedza i czujność.

Jak poznać fałszywe pieniądze?

Przedsiębiorca może sprawdzić, czy pieniądze nie są fałszywe na dwa sposoby. Po pierwsze użyć automatycznego testera banknotów, które często spotykamy np. w kantorach. Po drugie przyjrzeć się dokładnie otrzymanej gotówce. Kontrolując prawidłowość banknotu, należy zwrócić uwagę na specjalne zabezpieczenia, w które został on wyposażony. Mowa tu m.in. o:

  1. Znaku wodnym – szczególnie dobrze widocznym podczas oglądania banknotu pod światło. Prezentuje on wizerunek władcy oraz cyfrowe oznaczenie nominału.
  2. Pasie opalizującym (farbie opalizującej) – umieszczonym na odwrotnej stronie u części nominałów i widocznym w zależności od kąta patrzenia.
  3. Nitce zabezpieczającej - widocznej pod światło, ciemnej pionowej linii z cyfrowym oznaczeniem nominału.
  4. Efekcie kątowym – prezentującym dwa odmienne elementy graficzne w zależności od kąta obserwacji.
  5. Druku obustronnym (recto-verso) – elementach graficznych, które oglądane pod światło tworzą obraz korony w owalu.
  6. Mikrodruku – niewielkich napisach na banknotach, widocznych czytelnie jedynie w powiększeniu.
  7. Farbie zmiennej optycznie – umieszczonym na banknotach o nominałach 50, 100, 200 oraz 500 zł elemencie graficznym, który zmienia kolor odpowiednio do kąta patrzenia.

Jeśli badając banknot, masz wątpliwość, że nie posiada on chociaż jednej z wyżej wymienionych cech, musisz reagować. Zachowanie przedsiębiorcy w takiej sytuacji określają wytyczne zawarte w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 kwietnia 2022 r. w sprawie znaków pieniężnych podejrzanych co do autentyczności oraz fałszywych znaków pieniężnych. Oto, co one zwierają.

Jak działać w razie wykrycia bądź podejrzenia wykrycia fałszywego pieniądza?

Zgodnie z treścią Rozporządzenia, przedsiębiorcy lub osoby działające w ich imieniu, każdorazowo zobowiązani są do zatrzymania wątpliwego co do autentyczności banknotu. Z zatrzymania spisuje się protokół. W treści protokołu należy zawrzeć: imię, nazwisko, adres, a także serię i numer dokumentu tożsamości osoby, która wykorzystała fałszywe pieniądze. Przedsiębiorca powinien poinformować klienta, że ma prawo zażądać od niego danych osobowych, w tym okazania dokumentu tożsamości.

Protokół z reguły podpisywany jest przez osobę sprzedającą. Nie wyklucza to możliwości podpisania protokołu także przez osobę, która zapłaciła fałszywym banknotem. Protokół należy sporządzić w trzech kopiach dla:

  1. Sprzedającego.
  2. Kupującego.
  3. Policji (przekazanie wraz z zatrzymaną gotówką).

W przypadku, gdy wątpliwości pojawią się już po zakończeniu transakcji i nie można ustalić, kto zapłacił podrobionym pieniądzem, przedsiębiorca sporządza protokół w dwóch egzemplarzach. Jeden z nich przekazuje policji, drugi natomiast pozostawia w dokumentacji przedsiębiorstwa.

W sytuacji, gdy przedsiębiorca podejrzewa, że otrzymuje zapłatę podrobionym pieniądzem, a płacący nim nie chce podać swoich danych do protokołu, przedsiębiorca albo podmiot zatrzymujący powinien niezwłocznie zawiadomić najbliższą jednostkę Policji.